1De cover van Marga Minco’s novelle De val citeert onder meer een bespreking uit de Volkskrant: “een boek waarbij je pas achteraf ten volle beseft hoe geraffineerd het is geconstrueerd.” Minco’s novelle gaat over het toeval dat de Joodse Frieda van de dood heeft gespaard tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar dat haar meer dan veertig jaar later toch inhaalt. Naast het verhaal van Frieda die zich de oorlogsjaren herinnert terwijl ze het feest voor haar vijfentachtigste verjaardag organiseert, krijgt de lezer ook het verhaal van twee gemeentearbeiders te lezen die de straat waar zij woont hebben opengebroken om aan een verwarmingsput te werken. Door de parallelle verhaallijnen voelt de lezer van tevoren aan wat er met Frieda zal gebeuren.

2Maar niet alleen het ineenvlechten van twee verhaallijnen draagt bij tot de geraffineerde mise-en-scène van de macht van het toeval en de fataliteit: ook andere literaire procedés spelen daarin een grote rol. Dit wil ik aantonen door Marga Minco’s novelle De val (voortaan DV) te vergelijken met drie verhalen uit haar verhalenbundel De andere kant vanuit een narratologisch perspectief. In “De dag dat mijn zuster trouwde” (DD) beschrijft de ik retrospectief de trouwdag van haar zus in mei 1942, met de kennis van wat enkele weken erna gebeurde: de arrestatie en deportatie van haar hele familie. “Het dorp van mijn moeder” (HD) gaat over de vruchteloze poging van de ik om haar ouders te redden van deportatie. Van de dominee van het dorp kan ze geen vals attest krijgen dat haar moeder voor protestants moet laten doorgaan. In “Van geluk spreken” (VG) keert de ik terug naar haar dorp, terwijl niemand anders uit haar familie de oorlog heeft overleefd. De vraag of ze kan zeggen dat ze “geluk” heeft gehad, wordt kort maar krachtig gethematiseerd.

3In het eerste deel van deze bijdrage worden verschillende concepten rond het toeval en de fataliteit gedefinieerd en tegenover elkaar afgezet. Daarop volgt de analyse van de vier teksten, gestructureerd volgens de verschillende literaire procedés die toeval en fataliteit uitdrukken. Een korte conclusie sluit de bespreking af.

Pour citer cet article